Tashih Yapmak Nedir? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Perspektifinden İnceleme
1. Giriş: Tashih Yapmak ve Günlük Hayat
İstanbul’da yaşıyorum, sivil toplum alanında çalışıyorum ve her gün toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet konularına yakın bir gözle bakıyorum. Ama bakın, sadece bu profesyonel kimliğim değil; aslında sokakta gördüklerim, toplu taşımada rastladığım insanlar ve işyerimdeki deneyimlerim, bu kavramları şekillendiriyor. Bir gün düşündüm: Tashih yapmak nedir? Bu, basit bir yazım hatası düzeltmesinden çok daha fazlası, değil mi? Tashih yapmak, yalnızca dilin doğru kullanımıyla ilgili bir şey değildir; sosyal hayatta da, özellikle toplumsal cinsiyet ve sosyal adalet perspektifinden bakıldığında, çok daha derin anlamlar taşır.
Gelin, birlikte bu kelimenin sadece dilsel değil, toplumsal boyutlarını da keşfe çıkalım. Hem günlük hayatta karşılaştığımız örneklerden yola çıkarak hem de sosyal adaletin dil üzerindeki etkisini irdeleyerek “tashih yapmak” kavramını inceleyelim.
2. Tashih Yapmak: Dilin Sadece Doğru Kullanımı Değil
Tashih yapmak nedir? Türkçede, bir metindeki yanlışları düzeltmek olarak tanımlanabilir. Ama bu tanım, sadece kelimelerin doğru yazılmasıyla sınırlı değildir. Bir sözcüğün yanlış yazılması, aslında toplumun yanlış anlamalarına, toplumsal normların ve değerlerin doğru bir şekilde aktarılmamasına neden olabilir. Özellikle toplumsal cinsiyet ve çeşitlilik gibi önemli alanlarda bu tür “düzeltmeler” yapılması gerekir.
Geçenlerde toplu taşımada yaşadığım bir sahne var. Yanımda oturan bir grup kadın, birbirlerine hitap ederken sürekli “kadınlık”, “kadıncağız” gibi ifadeler kullanıyordu. Şimdi, bakın, dildeki küçük değişiklikler bazen büyük farklar yaratabilir. O an, içimdeki sosyal adalet savunucusu devreye girdi: “Bunu değiştirmek gerek!” dedim, ama doğru zaman değil diye düşündüm. Fakat bu tür küçük “tashih”ler, bir toplumun ne kadar eşitlikçi ya da toplumsal cinsiyet hassasiyetine ne kadar dikkat ettiğini gösteriyor.
İçimdeki ses: “Bu dildeki küçük hatalar, kadınların toplumda nasıl algılandığıyla doğrudan ilişkili.”
Evet, dilin gücü büyük. “Kadıncağız” gibi ifadeler, bir insanı küçümseyici bir şekilde tanımlarken, “Kadın” ya da “Kadın arkadaş” demek, onu eşit bir birey olarak tanımak anlamına gelir. Dilin bu şekilde tashih edilmesi, sadece doğru yazım değil; aynı zamanda toplumsal eşitlik için de çok önemli.
3. Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Bağlamında Tashih Yapmak
Dil, toplumsal normları inşa eder. Düşünün, mesela işyerinde geçen hafta yaşadığım bir olayı: Bir toplantı sırasında, kadın çalışanlardan biri fikrini paylaştı ve hemen ardından bir erkek çalışanın “Ama o zaten kadın, duygusal olur, bu konuda daha iyi bilmez” demesi… İşte burada, dilin bir toplumsal yapı olarak ne kadar etkili olduğunu bir kez daha gördüm. O an, içimdeki sivil toplum aktivisti devreye girdi. Hem kendi düşüncelerimi bir kenara koyarak hem de onun söylediklerini tashih ederek, toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamak adına bir müdahalede bulundum.
Ben: “Bir dakika, kadınların duygusal olması, onları bilgi ve deneyimden yoksun yapmaz. Lütfen cinsiyetçi dil kullanmayalım.”
Bu tür bir tashih, aslında yalnızca dildeki yanlış anlamaları düzeltmekle kalmaz, aynı zamanda daha geniş bir toplumsal adalet mücadelesinin parçası haline gelir. Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet alanlarındaki meselelerde dilin doğru kullanımı, toplumda farkındalık yaratmak adına oldukça önemlidir.
4. Sokakta ve İşyerinde Dilin Gücü
Sokakta, işyerinde ve toplumda bazen dilin küçük yanlışlıkları bile, büyük eşitsizliklerin temelini atabiliyor. Mesela, bir restoranın menüsünde “Kız çocuğu menüsü” ya da “Kadın çayı” gibi ifadeler görmek çok yaygın. Dil, bu tür stereotiplerle dolu ifadelerle çoğu zaman toplumsal cinsiyet eşitsizliğini pekiştiriyor. Ancak bazen farkında olmadan bu dilin bir parçası oluyoruz. İşte burada devreye giren şey, “tashih yapmak”. Toplumda bu tür dil yanlışlıklarını düzeltmek, bir tür toplumsal sorumluluk haline gelir.
Sokakta gördüğüm bir manzara: Bir grup çocuk, “Kadınlar şunu yapmaz, erkekler de bunu yapmaz!” gibi cümleler kurarak birbirlerine “doğru” davranışları öğretiyorlardı. Bir kadının bir işyerinde başarılı olmasını bile, çoğu zaman “Kadınlar buna uygun değil” diyerek eleştiriyorlar. Ve bu, maalesef toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin dildeki yansıması.
Ben: “Hadi ama, ‘Kadınlar buna uygun değil’ demek ne demek? Aslında toplumsal cinsiyetin nasıl şekillendiğini anlamamız lazım.”
Bu noktada, “tashih yapmak”, bu kalıpları yıkmak ve toplumsal farkındalık yaratmak adına çok önemli bir araçtır. Çünkü dil, en güçlü toplumsal yapıları inşa eder ve onları sürdürür.
5. Sonuç: Tashih Yapmak ve Toplumsal Sorumluluk
Sonuç olarak, “Tashih yapmak nedir?” sorusuna, sadece dilsel bir anlam yüklemek eksik olur. Tashih yapmak, toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet bağlamında, bir düzeltme ve bilinçlenme aracıdır. Dil, toplumdaki eşitsizlikleri yeniden üretme ya da bunları yok etme gücüne sahiptir. Günlük hayatımızda, işyerinde, sokakta, toplu taşımada ve sosyal medya gibi farklı alanlarda bu yanlışları tashih etmek, toplumsal sorumluluğumuzun bir parçasıdır.
Dilsel düzeltmelerin, toplumsal adalet mücadelesinin önemli bir parçası olduğunun farkında olarak, her birimiz günlük yaşantımızda daha dikkatli ve bilinçli olmalıyız. Unutmayalım ki, dil sadece kelimelerden ibaret değildir; o, bizim dünyayı nasıl algıladığımızı ve nasıl şekillendirdiğimizi gösteren bir aynadır.