Ihmak Ne Demek? Siyaset Bilimi Perspektifinden Bir İnceleme
Giriş: Güç İlişkileri ve Toplumsal Düzen
Güç, her toplumun en temel yapıtaşlarından biridir. İktidarın, bireyler ve gruplar arasındaki ilişkileri nasıl şekillendirdiği, toplumsal düzeni nasıl inşa ettiği, bazen gözlemlerle anlaşılabilirken bazen de incelikle gizlenmiş stratejik hamlelerle ortaya çıkar. Bir siyaset bilimcisi olarak, toplumsal yapıları anlamanın en önemli yollarından biri, dilin ve kelimelerin arkasındaki güç dinamiklerini sorgulamaktır. Bu bağlamda, Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre “ihmak” kelimesi, göz ardı edilen, ihmal edilen veya önemsenmeyen bir durumu ifade eder. Ancak bu kelimenin çok daha derin bir anlam taşıdığına inanıyoruz. “Ihmak” sadece bir bireysel tutum değil, toplumsal ilişkilerdeki gücü, kontrolü ve katılımı temsil eder.
Peki, toplumsal ilişkilerde “ihmak” nasıl bir etkiye sahiptir? İktidar, kurumlar, ideoloji ve vatandaşlık gibi kavramlar etrafında, bu kelimenin anlamını nasıl yorumlayabiliriz? Erkeklerin stratejik ve güç odaklı bakış açıları ile kadınların demokratik katılım ve toplumsal etkileşim odaklı bakış açılarını birleştirerek bu konuyu derinlemesine inceleyelim.
İhmak ve İktidar: Gücün Gözle Görünmeyen Yüzü
Güç, yalnızca fiziksel ya da maddi unsurlarla sınırlı değildir. Toplumların yönetimi, iktidar ilişkilerinin nasıl kurulduğuna ve sürdürüldüğüne bağlıdır. Bu noktada, “ihmak” kelimesinin güçle ilişkisini anlamak önemlidir. İhmal edilen, göz ardı edilen ve genellikle güçsüz bırakılan bireyler ya da topluluklar, toplumdaki iktidar yapılarının en zayıf halkalarını oluşturur. İktidar, yalnızca “dışarıdan” uygulanan baskılarla değil, aynı zamanda görünmeyen, basit gibi görünen “ihmak”larla da biçimlenir.
Bir toplumda, yönetici sınıfın veya erkek egemen yapının iktidarını sürdürmesi için, bazen belirli bireylerin varlıkları ihmal edilir. Kadınlar, azınlıklar, yoksullar ve marjinal gruplar, siyasetin ana akımında yer almadıklarında, toplumsal düzende etkileri en aza indirilmiş olur. Bu durum, genellikle stratejik bir ihmal olarak karşımıza çıkar. Toplumda önemli roller üstlenmeleri engellenen gruplar, devlet kurumlarında yer bulamayanlar ya da toplumsal tartışmaların dışında tutulanlar, ihmal edilerek toplumsal yapıya entegre olamayacaklardır.
İhmak ve Kurumlar: Strateji ve Sürdürülme
Kurumlar, bir toplumun en temel yapılarıdır ve iktidarın sürdürülebilmesi için kurumların işlevsel olması gerekmektedir. Devlet, medya, eğitim, iş dünyası gibi kurumlar, toplumda güç ilişkilerini şekillendiren en önemli araçlardır. İhmal edilen bireyler ve gruplar, bu kurumlarda genellikle yok sayılır. Eğer toplumsal yapıda ve kurumlarda kadınlar ve erkekler arasındaki eşitsizlik göz ardı edilirse, kurumsal düzende bir “ihmal” hali hakim olur. Bu noktada, erkekler genellikle daha fazla stratejik çıkar gözetirken, kadınlar ise toplumsal etkileşim ve demokratik katılım odaklıdır.
Erkek egemen kurumlarda, strateji ve güç ilişkileri daha belirgin bir şekilde kendini gösterir. Bu kurumlar, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini sürdürerek, erkeklerin hâkimiyetini destekler. Kadınlar ise, daha çok toplumsal etkileşim ve katılım sağlama amacını güderler. Bu durum, “ihmak” anlayışının kurumsal düzeyde nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olur. Kurumlar, hem erkeklerin hem de kadınların varlıklarını farklı şekillerde ihmal edebilir. Erkekler, toplumsal yapıları kontrol etme amacıyla ihmal edilenleri daha fazla kullanırken, kadınlar bu yapıya dâhil edilmediğinde toplumsal katılım imkânlarını kaybederler.
İhmak ve İdeoloji: Toplumun Kimlik ve Değerlerini Şekillendirme
İdeoloji, toplumların düşünsel temellerini oluşturur. Bu düşünsel temeller ise genellikle belirli toplumsal grupların güçlenmesi ya da zayıflaması üzerinden şekillenir. Toplumda “ihmal edilen” grupların sesini duymayan bir ideoloji, sadece güçlü olanın değil, tüm toplumun çıkarlarını dikkate almaz. Ancak, ideolojilerin de yalnızca bireysel çıkarlar üzerinden değil, toplumsal katılım ve eşitlik üzerinden şekillenmesi gerekir.
İhmal edilen toplulukların sesini duyurabilmesi, yalnızca bireysel çabalarla mümkün değildir; toplumsal ideolojilerin yeniden yapılandırılması gereklidir. Bu yeniden yapılanma, kadınların toplumsal etkileşim ve katılımı üzerinden şekillenirken, erkekler daha çok ideolojilerin stratejik kullanımı üzerinden hareket ederler. Burada önemli soru, güç ilişkileri ve ideolojiler arasındaki gerilimi nasıl yönettiğimizdir: İhmal edilen gruplar nasıl daha fazla söz hakkı elde edebilirler?
İhmak ve Vatandaşlık: Katılım ve Temsil
Son olarak, ihmak terimi, vatandaşlık haklarıyla doğrudan ilişkilidir. Toplumun en temel sorusu, herkesin eşit bir şekilde temsili ve katılımıdır. Ancak, toplumdaki güç yapıları, bazı vatandaşların sesini duyurmasına engel olabilir. Erkek egemen yapılar, kadınların toplumsal katılımını ya da siyasal temsilini engelleyebilir. Bu durumda “ihmak”, kadınların ve marjinal grupların siyasetteki etkilerini minimize etme stratejisi olabilir. Bu da demokratik katılımın önünde bir engel oluşturur.
Peki, vatandaşlık hakları ve katılım konusunda ne kadar ilerleyebildik? İhmal edilen gruplar toplumda eşit haklara sahip olabilirler mi?
Sonuç: İhmalin Gücü ve Toplumsal Değişim
“Ihmak”, yalnızca bireysel bir eylem değil, toplumsal düzeydeki güç ilişkilerini sürdüren bir stratejidir. Bu ihmal, kurumlar, ideoloji ve vatandaşlık üzerinden şekillenir ve genellikle toplumsal eşitsizliği pekiştirir. Erkeklerin stratejik gücü ile kadınların toplumsal katılım ve etkileşim arasındaki ilişkiyi daha iyi anlayarak, toplumsal yapıyı dönüştürebiliriz. Toplumların daha eşitlikçi bir yapıya kavuşması için, her bireyin sesi duyulmalı, her grubun katılımı sağlanmalıdır.
Eğer bir toplumda “ihmak” hala mevcutsa, bu yalnızca belirli grupların sesinin duyulmadığı anlamına gelmez; aynı zamanda toplumsal düzenin adaletsizliğini de barındırır. Biz, bu yapıyı nasıl değiştirebiliriz?